نقد فیلم روانی آمریکایی

یکی از بهترین امکانات فضای داستانی و البته سینمایی این است که به طرزی نامحسوس می‌تواند مفاهیمی که شاید از آن‌ها متنفر باشید یا تصور کنید که یادگیری سختی دارند را برای شما ساده‌سازی کرده و با بیانی راحت‌الحلقوم و شیرین در دهان‌تان بگذارند! فیلمِ مورد بررسی امروز ما در بخش سینماکتاب، اثری این‌چنینی است که مفاهیمِ غیرعامّه‌ی اقتصادی، سیاسی، جامعه‌شناختی و روان‌شناختی را با چنین طریقی برای مخاطب خود مطرح می‌کند. «روانی آمریکایی» با نام اصلی American Psycho‎ فیلمی در ژانر ترسناک و کمدی سیاه است که بر اساس کتابی به همین نام، نوشته‌ی برت ایستون الیس، ساخته شده است. این فیلم که اولین بار در سال ۲۰۰۰ میلادی و ۹ سال پس از چاپ کتاب به انتشار رسید، کارگردانی ماری هرون و بازی بازیگران مشهوری همچون کریستین بیل، ویلم دفو، جرد لتو و جاستین ثرو را برای اقتباس خود به یاری گرفته بود. این فیلم ۱۰۰ دقیقه‌ای با هزینه‌ی هفت میلیون دلاری، بیش از سی میلیون دلار گیشه کسب کرد و گرچه برای مخاطبانی که طعمش را چشیدند، لذت‌بخش بود، اما به دلیل نقد عمیق و البته ناهم‌راستا با کلیّت ایالات متحده، آن‌چنان که باید و شاید همه‌گیر نشد.

روانی آمریکایی در فضای نقد جدی‌تر هم با واکنش‌های مثبتی روبه‌رو شد و برای مثال در پایگاه اطلاعات اینترنتی فیلم‌ها (IMDB) نمره‌ی ۷.۶ را کسب کرد. البته فیلم برای هرکسی آمد نداشت، برای الیس خوب داشت! نسخه‌ی سینمایی توانست دوباره نام کتاب را سر زبان‌ها بیندازد. کتابی که در ابتدا واکنش‌های مثبتی نگرفته بود؛ برای مثال در کشور آلمان فروش آن برای سن پایین مضر شناخته شده و از سال ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۰ فروش آن منع شده بود. در استرالیا نیز فروش این کتاب برای زیر ۱۸ سال ممنوع بود و در کویینزلند فروش آن به طور کلی ممنوع اعلام شده بود. در کشورهای زیادی مانند نیوزیلند و کانادا نیز این کتاب برای بازه‌ی کم‌تر از ۱۸ سال در کتاب‌خانه‌ها و کتاب‌فروشی‌ها ممنوعیت دسترسی داشت. اما پس از انتشار فیلم، سیل اقتباس‌ها و توجهات به سوی کتاب سرازیر شد و برای مثال در سال ۲۰۰۸ کریگ روسلر و جسی سینگر نسخه‌ی موزیکال اقتباسی از کتاب را در برادوی به روی صحنه‌ی نمایش بردند. جدای از خودِ کتاب، موضوعاتی در حول و حوش آن هم قوت گرفتند و فیلمی مانند «رکود بزرگ» (BIG SHORT) در سال ۲۰۱۵ با موضوع معضلات اجتماعیِ برخاسته از اقتصاد به نمایش درآمد. البته این فیلم‌ها به تند و تیزی کتاب یا فیلم «روانی آمریکایی» نبودند و خود الیس هم به این موضوع اقرار دارد. او می‌گوید:

آن کتاب اگر الان بود چاپ نمی‌شد. آن موقع هم کسی نمی‌خواست آن را چاپ کند. تعداد بسیار کمی از افراد پا پیش گذاشتند. فقط خوش‌شانس بودم.